In dit eerste artikel schrijf ik een samenvatting van de inzichten die de polyvagaaltheorie ons geeft. In de deel twee (dat binnenkort verschijnt) ga ik verder de diepte in.
Beste Ronald, dank voor dit zeer interessant artikel. De "volgorde" die je aanbrengt, hangt m.i. waarschijnlijk ook af van context, persoonlijkheidskenmerken en geslacht. Groet
Dag Kristel, dank voor je respons. Ja, een gedeelte van die volgorde hangt af van context, persoonlijkheid en geslacht, in die zin dat vechten/vluchten qua intensiteit uitwisselbaar zijn, en fawning en appeasement ook, maar die zijn qua intensiteit hóger dan vechten/vluchten. De volgorde ligt vast en is oplopend qua intensiteit. Maar afhankelijk van de factoren die je noemt, kan het zijn dat iemand de vecht/vlucht heel snel doorloopt of zelfs overslaat omdat diegenen daar zo vaak in is "afgestraft" dat het mobiliseren a.h.w. is afgeleerd en iemand snel in een freeze schiet of appeasement gaat vertonen.
Dus ondanks dat het rijtje duidelijk is, is het in de praktijk soms nog een hele klus om te zien/voelen in welke autonome staat iemand is.
Dank je wel voor je antwoord, ik vind het bijzonder interessant! Ik dacht aan persoonlijkheid en/of geslacht omdat binnen eenzelfde gezin het ene kind enorm opstandig reageert tegen bv een autoritaire vader (en later blijft vechten) en het andere in fawn of appeasement 'valt'.
(Ik stuurde dit gisteren ook maar ik geloof dat het niet goed ging met posten)
Net als een paar jaar geleden heb ik ook nu je artikel met belangstelling gelezen. En net als toen heb ik het idee dat het niet klopt om gedrag als ‘pleasing, appeasing and fawning’ in het systeem van de drie fasen van de Polyvagal chart te integreren. De drie fasen, social engagement, flight/fight and freeze onderscheiden zich van de andere drie doordat het primaire reacties zijn. Zoals je al schrijft, Moeder Natuur neemt het over. Het zijn automatisch gegenereerde gedragsreacties die in de evolutie tot onze beschikking zijn gekomen in de volgorde vanaf
1 dorsale shutdown (toen we nog geen pootjes hadden en voor baby’s die hun pootjes nog niet kunnen gebruiken) naar
2 sympatische activatie (toen we al meer dan ééncelligen waren en er de keuze ontstond om weg te lopen of te vechten. In het geval van mensen/kinderen: als we sociaal nog onhandig zijn slaan we er op of we lopen weg) naar
3 ventrale activatie, (waardoor onze hersenen en uitdrukkingsvermogen zo ontwikkeld zijn dat we connecties kunnen aangaan als ons buikje vol zit en we ons veilig voelen)
De andere reacties, pleasing, appeasing and fawning (en volgens mij nog veel meer) zijn aangeleerde reacties. Reacties die we hebben geleerd als veilig alternatief voor situaties waarin onze primaire reacties ongewenst of zelfs gevaarlijk waren. Dit repertoire, onze overlevingsstrategieën, trekken we in die situaties uit de kast zodat niemand aan ons merkt dat we in de vecht- of overlevingsstand staan en we toch nog kunnen functioneren. Je geeft zelf het voorbeeld van een commando of marinier, maar ook kinderen die in een gewelddadig huishouden opgroeien staan onder constante dreiging. Zij kunnen vaak, zo goed en zo kwaad als dat gaat én ten koste van hun eigen (toekomstige) gezondheid, goed functioneren.
Er is, denk ik, een manier om te onderzoeken of het werkelijk om andere activering en deactivering van ons polyvagaal stelsel gaat en dat is door te gaan onderzoeken wat pleasing, appeasing and fawning met het fysieke functioneren van het lichaam doet: wat gebeurt er met de hartslag, met insuline, met spierspanning, bloeddruk, oogcontact, spijsvertering, etc. etc. en is dat onderscheidend anders van alle 3 andere fasen. Ik verwacht het niet. Ik maak het zo vaak mee dat mensen eigenlijk gedissocieerd zijn ofwel shut down en ‘gewoon doorgaan’ of eigenlijk woedend zijn maar aan de buitenkant heel ander gedrag vertonen.
Het grote verschil zit ‘m er kortom in dat het in het ene geval om een primaire reactie gaat, die behalve uiterlijke kenmerken óók eigen specifieke fysieke kenmerken heeft (Moeder natuur). En in het andere geval om een secundaire reactie, aangeleerd gedrag wat overigens óók onbewust kan zijn, maar geen specifieke fysieke kenmerken heeft.
Dank voor je respons en de moeite die je genomen hebt.
Dit keer ben ik het niet alleen die de reacties die jij secundair noemt in het polyvagale model plaatst, maar Porges zelf doet dat ook.
Ik zie het nut niet zo in van de indeling in primair en secundair; we hebben het over verschillende autonome staten en die spelen een belangrijke rol in het ontstaan en aansturen van gedrag. Naarmate de evolutie vorderde kwamen meer staten beschikbaar, en naarmate ons brein evolueerde kwamen meer gedragsopties beschikbaar.
Toen ik zelf voor het eerst van de Polyvagaaltheorie hoorde, sprak men er nog over in de trant van “als er dreiging is, gaat de ventrale vagus ‘offline’”. Er werd gesproken op een of/of manier; je bent in de ene toestand of in de andere. Nu weten we dat het geen schakelknoppen zijn, maar veel meer een mengpaneel: door te schuiven met de intensiteit van de drie basissystemen dorsaal vagaal (DV), sympatisch (Symp) en ventraal vagaal (VV), krijgen we gemengde autonome toestanden:
- VV + DV -> verstilling, intimiteit, meditatie
- VV + Symp -> speelsheid
- DV + Symp -> fawning
- DV + VV + Symp -> appeasing
En met de drie basissystemen maakt dat 7 toestanden, waartussen natuurlijk weer allerlei gradaties kunnen zitten: speelsheid kan iets meer sympaticusactiviteit bevatten dan de 50/50 die hierboven gesuggereerd wordt, kijk maar naar de hedendaagse sportwedstrijden, dat is geen speelsheid meer maar bijna (!) 100% sympaticus.
De vechtmodus ziet er bij ons mensen (meestal) anders uit dan bij de bavianen. En zo kan ik wel even doorgaan.
De Polyvagal Chart voldoet prima om een eenvoudige activatiecurve te illustreren, maar niet meer om alle staten in te plaatsen. Daarom hanteert Porges daar nu een Venn diagram voor, dat ik ook in het artikel geplaatst heb.
Porges heeft dus vanuit de biologie, fylogenie en evolutionaire neuro-anatomie duidelijk gemaakt dat allerlei gedragingen en uitingsvormen van mensen terug te voeren zijn op een van de fysiologische toestanden die beschreven zijn.
En je hebt gelijk: we kunnen dat illustreren door hartritmevariabiliteit te meten en andere fysiologische parameters en (vooral) non-verbale gedragingen in kaart te brengen. Vooral dat laatste doen we dan ook tijdens een sessie Somatic Experiencing, waar jij volgens mij ook in geschoold bent.
En je hebt ook gelijk dat sommige gedragsopties aangeleerd zijn, maar desalniettemin een resultaat van de autonome toestand. Als de persoon dit gedrag niet aangeleerd had gekregen, had hij/zij ander gedrag vertoond óf de situatie minder goed kunnen hanteren, waardoor een ouder verdedigingsmechanisme ingeschakeld had moeten worden.
Dank voor je reactie. Leuk dat je de moeite neemt zo uitgebreid te reageren. Het is boeiend en voedend. Ik weet ook niet precies hoe het zit, maar ik blijf bedenkingen hebben. Ik vind de polyvagaal theorie een enorme verrijking omdat het zo inzichtelijk maakt wat er onder de oppervlakte van ons gedrag gaande is. Ik ben ooit opgeleid als Gestalttherapeut en de polyvagale theorie sluit daar zo mooi bij aan. Ik had wel woorden voor die mechanismen, maar ik wist te weinig van de neurofysiologische kant hiervan. Maar om nu álle gedrag slechts vanuit die diepere neurofysiologische processen te willen verklaren dat klopt volgens mij niet.
Ik zie wel degelijk het nut van het onderscheid in primair en secundair gedrag omdat mensen nu eenmaal gelaagd zijn en ze zelf vaak niet herkennen dat er nog een andere laag onder hun gedrag zit, zoals bijv. irritatie (woede) of bezorgdheid (angst). Er is een output waarneembaar: gedrag, bijv. pleasing of onderdanigheid. Onder dat gedrag zitten andere drijfveren, zoals bijv. drang tot controle, daaronder zit angst/gebrek aan vertrouwen en als we daarbij komen dan krijgen we zicht op datgene wat ons op een diep onbewust niveau drijft. In de SE zijn dat, denk ik, de koppelingsmechanismen, maar eerlijk gezegd vond ik dat nooit het sterkst, meest verhelderende stuk van SE.
W.b. de mengvormen: Ik zag het schema in je artikel. Ik weet het niet …. ik zie het niet helemaal voor me. In mijn optiek kan het lichaam maar in 1 staat tegelijk zijn, hoezeer we dat ook aan de buitenkant verborgen houden door strategisch overlevingsgedrag te laten zien. Ik heb bij de begrafenis van mijn vader een toespraak gehouden. Het zag er heel ontspannen uit, maar dat was ik niet. Ik had liever mijn authentieke staat laten zien, taakspanning en ook verdriet, maar ik schakelde automatisch over naar mijn aangeleerde, strategische overlevingsgedrag.
In Gestalt wordt dat zelfoverwinning genoemd. Het ego overruled de authentieke reactie. Die gedragsopties hebben we nodig maar ze hebben ook iets wreeds naar onszelf. We raken het contact met de authentieke laag eronder kwijt en dan wordt het ziekelijk omdat de energie die is gemobiliseerd voor de authentieke reactie, zich vastzet in het lichaam. Dat kan allemaal laag voor laag weggesmolten worden (zoals een toverbal in de mond, die verschillende kleurtjes laat zien) om uiteindelijk te komen bij wat we ten diepste zijn, liefde.
Wat ik mis in de polyvagale theorie is dat het sympatische zenuwstelsel niet alleen actief wordt bij gevaar maar ook voor een vrijwillig gekozen doel/taak. Als we sporten of als we in opperste concentratie, éénpuntig een taak uitvoeren, zoals bijv. sla zaaien of een niet werkende computer aan de praat krijgen, dan is er mobilisatie (opwinding is de benaming daarvoor in Gestalttherapie) maar er is geen zorg, irritatie, laat staan angst of woede aan de orde. Ik zie dat niet als een mengvorm maar de toevoeging van ‘geconcentreerde taakspanning’ aan het gele gebied in de polyvagal chart. We kunnen dan ineens heel geïrriteerd raken als iemand onze aandacht vraagt omdat we in een zelfde 'mobilisatiegraad zitten' als bij de fight/flight modus.
Dat zijn zo wat bespiegelingen en gedachten die ik er bij heb. Nogmaals dank voor je reactie. Het is voedend.
Dank voor je reactie en het gesprek, Jikke. Je denkwijze wordt me iets duidelijker, 'denk' ik... ;-) Ik zie in ieder geval aanleiding voor een vervolgartikel (daar zat ik toch al op te broeden) waar ik dieper op de mengvormen in zal gaan en er ook meer voorbeelden bij zal geven.
Een heel interessante en helder beschreven blog! Dankjewel voor deze nieuwe inzichten.
Fijn, dank je, Marco!
Beste Ronald, dank voor dit zeer interessant artikel. De "volgorde" die je aanbrengt, hangt m.i. waarschijnlijk ook af van context, persoonlijkheidskenmerken en geslacht. Groet
Dag Kristel, dank voor je respons. Ja, een gedeelte van die volgorde hangt af van context, persoonlijkheid en geslacht, in die zin dat vechten/vluchten qua intensiteit uitwisselbaar zijn, en fawning en appeasement ook, maar die zijn qua intensiteit hóger dan vechten/vluchten. De volgorde ligt vast en is oplopend qua intensiteit. Maar afhankelijk van de factoren die je noemt, kan het zijn dat iemand de vecht/vlucht heel snel doorloopt of zelfs overslaat omdat diegenen daar zo vaak in is "afgestraft" dat het mobiliseren a.h.w. is afgeleerd en iemand snel in een freeze schiet of appeasement gaat vertonen.
Dus ondanks dat het rijtje duidelijk is, is het in de praktijk soms nog een hele klus om te zien/voelen in welke autonome staat iemand is.
Dank je wel voor je antwoord, ik vind het bijzonder interessant! Ik dacht aan persoonlijkheid en/of geslacht omdat binnen eenzelfde gezin het ene kind enorm opstandig reageert tegen bv een autoritaire vader (en later blijft vechten) en het andere in fawn of appeasement 'valt'.
Beste Ronald,
(Ik stuurde dit gisteren ook maar ik geloof dat het niet goed ging met posten)
Net als een paar jaar geleden heb ik ook nu je artikel met belangstelling gelezen. En net als toen heb ik het idee dat het niet klopt om gedrag als ‘pleasing, appeasing and fawning’ in het systeem van de drie fasen van de Polyvagal chart te integreren. De drie fasen, social engagement, flight/fight and freeze onderscheiden zich van de andere drie doordat het primaire reacties zijn. Zoals je al schrijft, Moeder Natuur neemt het over. Het zijn automatisch gegenereerde gedragsreacties die in de evolutie tot onze beschikking zijn gekomen in de volgorde vanaf
1 dorsale shutdown (toen we nog geen pootjes hadden en voor baby’s die hun pootjes nog niet kunnen gebruiken) naar
2 sympatische activatie (toen we al meer dan ééncelligen waren en er de keuze ontstond om weg te lopen of te vechten. In het geval van mensen/kinderen: als we sociaal nog onhandig zijn slaan we er op of we lopen weg) naar
3 ventrale activatie, (waardoor onze hersenen en uitdrukkingsvermogen zo ontwikkeld zijn dat we connecties kunnen aangaan als ons buikje vol zit en we ons veilig voelen)
De andere reacties, pleasing, appeasing and fawning (en volgens mij nog veel meer) zijn aangeleerde reacties. Reacties die we hebben geleerd als veilig alternatief voor situaties waarin onze primaire reacties ongewenst of zelfs gevaarlijk waren. Dit repertoire, onze overlevingsstrategieën, trekken we in die situaties uit de kast zodat niemand aan ons merkt dat we in de vecht- of overlevingsstand staan en we toch nog kunnen functioneren. Je geeft zelf het voorbeeld van een commando of marinier, maar ook kinderen die in een gewelddadig huishouden opgroeien staan onder constante dreiging. Zij kunnen vaak, zo goed en zo kwaad als dat gaat én ten koste van hun eigen (toekomstige) gezondheid, goed functioneren.
Er is, denk ik, een manier om te onderzoeken of het werkelijk om andere activering en deactivering van ons polyvagaal stelsel gaat en dat is door te gaan onderzoeken wat pleasing, appeasing and fawning met het fysieke functioneren van het lichaam doet: wat gebeurt er met de hartslag, met insuline, met spierspanning, bloeddruk, oogcontact, spijsvertering, etc. etc. en is dat onderscheidend anders van alle 3 andere fasen. Ik verwacht het niet. Ik maak het zo vaak mee dat mensen eigenlijk gedissocieerd zijn ofwel shut down en ‘gewoon doorgaan’ of eigenlijk woedend zijn maar aan de buitenkant heel ander gedrag vertonen.
Het grote verschil zit ‘m er kortom in dat het in het ene geval om een primaire reactie gaat, die behalve uiterlijke kenmerken óók eigen specifieke fysieke kenmerken heeft (Moeder natuur). En in het andere geval om een secundaire reactie, aangeleerd gedrag wat overigens óók onbewust kan zijn, maar geen specifieke fysieke kenmerken heeft.
Dag Jikke,
Dank voor je respons en de moeite die je genomen hebt.
Dit keer ben ik het niet alleen die de reacties die jij secundair noemt in het polyvagale model plaatst, maar Porges zelf doet dat ook.
Ik zie het nut niet zo in van de indeling in primair en secundair; we hebben het over verschillende autonome staten en die spelen een belangrijke rol in het ontstaan en aansturen van gedrag. Naarmate de evolutie vorderde kwamen meer staten beschikbaar, en naarmate ons brein evolueerde kwamen meer gedragsopties beschikbaar.
Toen ik zelf voor het eerst van de Polyvagaaltheorie hoorde, sprak men er nog over in de trant van “als er dreiging is, gaat de ventrale vagus ‘offline’”. Er werd gesproken op een of/of manier; je bent in de ene toestand of in de andere. Nu weten we dat het geen schakelknoppen zijn, maar veel meer een mengpaneel: door te schuiven met de intensiteit van de drie basissystemen dorsaal vagaal (DV), sympatisch (Symp) en ventraal vagaal (VV), krijgen we gemengde autonome toestanden:
- VV + DV -> verstilling, intimiteit, meditatie
- VV + Symp -> speelsheid
- DV + Symp -> fawning
- DV + VV + Symp -> appeasing
En met de drie basissystemen maakt dat 7 toestanden, waartussen natuurlijk weer allerlei gradaties kunnen zitten: speelsheid kan iets meer sympaticusactiviteit bevatten dan de 50/50 die hierboven gesuggereerd wordt, kijk maar naar de hedendaagse sportwedstrijden, dat is geen speelsheid meer maar bijna (!) 100% sympaticus.
De vechtmodus ziet er bij ons mensen (meestal) anders uit dan bij de bavianen. En zo kan ik wel even doorgaan.
De Polyvagal Chart voldoet prima om een eenvoudige activatiecurve te illustreren, maar niet meer om alle staten in te plaatsen. Daarom hanteert Porges daar nu een Venn diagram voor, dat ik ook in het artikel geplaatst heb.
Porges heeft dus vanuit de biologie, fylogenie en evolutionaire neuro-anatomie duidelijk gemaakt dat allerlei gedragingen en uitingsvormen van mensen terug te voeren zijn op een van de fysiologische toestanden die beschreven zijn.
En je hebt gelijk: we kunnen dat illustreren door hartritmevariabiliteit te meten en andere fysiologische parameters en (vooral) non-verbale gedragingen in kaart te brengen. Vooral dat laatste doen we dan ook tijdens een sessie Somatic Experiencing, waar jij volgens mij ook in geschoold bent.
En je hebt ook gelijk dat sommige gedragsopties aangeleerd zijn, maar desalniettemin een resultaat van de autonome toestand. Als de persoon dit gedrag niet aangeleerd had gekregen, had hij/zij ander gedrag vertoond óf de situatie minder goed kunnen hanteren, waardoor een ouder verdedigingsmechanisme ingeschakeld had moeten worden.
Nogmaals dank voor je respons, hartelijke groet,
Ronald
Beste Ronald,
Dank voor je reactie. Leuk dat je de moeite neemt zo uitgebreid te reageren. Het is boeiend en voedend. Ik weet ook niet precies hoe het zit, maar ik blijf bedenkingen hebben. Ik vind de polyvagaal theorie een enorme verrijking omdat het zo inzichtelijk maakt wat er onder de oppervlakte van ons gedrag gaande is. Ik ben ooit opgeleid als Gestalttherapeut en de polyvagale theorie sluit daar zo mooi bij aan. Ik had wel woorden voor die mechanismen, maar ik wist te weinig van de neurofysiologische kant hiervan. Maar om nu álle gedrag slechts vanuit die diepere neurofysiologische processen te willen verklaren dat klopt volgens mij niet.
Ik zie wel degelijk het nut van het onderscheid in primair en secundair gedrag omdat mensen nu eenmaal gelaagd zijn en ze zelf vaak niet herkennen dat er nog een andere laag onder hun gedrag zit, zoals bijv. irritatie (woede) of bezorgdheid (angst). Er is een output waarneembaar: gedrag, bijv. pleasing of onderdanigheid. Onder dat gedrag zitten andere drijfveren, zoals bijv. drang tot controle, daaronder zit angst/gebrek aan vertrouwen en als we daarbij komen dan krijgen we zicht op datgene wat ons op een diep onbewust niveau drijft. In de SE zijn dat, denk ik, de koppelingsmechanismen, maar eerlijk gezegd vond ik dat nooit het sterkst, meest verhelderende stuk van SE.
W.b. de mengvormen: Ik zag het schema in je artikel. Ik weet het niet …. ik zie het niet helemaal voor me. In mijn optiek kan het lichaam maar in 1 staat tegelijk zijn, hoezeer we dat ook aan de buitenkant verborgen houden door strategisch overlevingsgedrag te laten zien. Ik heb bij de begrafenis van mijn vader een toespraak gehouden. Het zag er heel ontspannen uit, maar dat was ik niet. Ik had liever mijn authentieke staat laten zien, taakspanning en ook verdriet, maar ik schakelde automatisch over naar mijn aangeleerde, strategische overlevingsgedrag.
In Gestalt wordt dat zelfoverwinning genoemd. Het ego overruled de authentieke reactie. Die gedragsopties hebben we nodig maar ze hebben ook iets wreeds naar onszelf. We raken het contact met de authentieke laag eronder kwijt en dan wordt het ziekelijk omdat de energie die is gemobiliseerd voor de authentieke reactie, zich vastzet in het lichaam. Dat kan allemaal laag voor laag weggesmolten worden (zoals een toverbal in de mond, die verschillende kleurtjes laat zien) om uiteindelijk te komen bij wat we ten diepste zijn, liefde.
Wat ik mis in de polyvagale theorie is dat het sympatische zenuwstelsel niet alleen actief wordt bij gevaar maar ook voor een vrijwillig gekozen doel/taak. Als we sporten of als we in opperste concentratie, éénpuntig een taak uitvoeren, zoals bijv. sla zaaien of een niet werkende computer aan de praat krijgen, dan is er mobilisatie (opwinding is de benaming daarvoor in Gestalttherapie) maar er is geen zorg, irritatie, laat staan angst of woede aan de orde. Ik zie dat niet als een mengvorm maar de toevoeging van ‘geconcentreerde taakspanning’ aan het gele gebied in de polyvagal chart. We kunnen dan ineens heel geïrriteerd raken als iemand onze aandacht vraagt omdat we in een zelfde 'mobilisatiegraad zitten' als bij de fight/flight modus.
Dat zijn zo wat bespiegelingen en gedachten die ik er bij heb. Nogmaals dank voor je reactie. Het is voedend.
Jikke Verhulst
Dank voor je reactie en het gesprek, Jikke. Je denkwijze wordt me iets duidelijker, 'denk' ik... ;-) Ik zie in ieder geval aanleiding voor een vervolgartikel (daar zat ik toch al op te broeden) waar ik dieper op de mengvormen in zal gaan en er ook meer voorbeelden bij zal geven.
Wordt vervolgd en nogmaals dank!